Kentsel aydınlatmanın önemi hafife alınamaz. Aydınlatma, yalnızca bize güven duygusu vermekle kalmaz aynı zamanda sosyal uyum ve ekonomik ilerleme için önemli bir katkı sağlar.
Aydınlatmanın, sürdürülebilir kentsel topluluklar oluşturmakla birlikte sosyal, çevresel ve ekonomik etkenlere destek olmada da yaşamsal bir rolü vardır. Bu rolün önemini kavrayan Megaman Charnley ve Tom Jarvis de Doğu Londra'daki Boundary Estate'te "In The Shade" adıyla bir dönüşüm projesi tasarladı. Projenin uygulanmasında, ikiliye, Trust Fonu'nun yanı sıra Royal Collage of Art ve Londra'daki Helen Hamlyn Tasarım Merkezi destek verdi.
Dünya şehirlerinde aydınlatma adına en büyük yatırım popüler turistik bölgelere, tarihi binalara ve şehrin ticaret bölgelerine yapılır. Bu anlamda kentsel aydınlatmanın eşit olarak dağıldığını düşünmek yanlış olur. Bazı bölgeler ışık kirliliğinden muzdarip iken şehrin arka sokakları karanlık kalır. Bu da ekonomik etkinlikler ve sosyal uyum açısından bölgelere zarar verir. Karanlık, yerel toplulukları mecazlaştırır, yerel ticareti ve kamusal alan kullanımlarını sınırlar.
Bu proje, kent dokusunda göz ardı edilmiş bölgeler için yeni bir aydınlatma tasarımı stratejisi ile daha sürdürülebilir kentler oluşturmak için neler yapılabileceğini keşfetmek üzere yola çıktı.
Proje Sahası
Şehrin "cepleri" olarak nitelendirilen bu bölgelerin geceleri nasıl kullanıldığını daha iyi anlamak için yerinde araştırma yapmak önemliydi. Bunun için, Shoreditch'in tarihi Boundary Estate bölgesi seçildi çünkü burası bir araştırma alanı olarak özellikle ilginçti. Londra gibi hızla gelişen bir kentin bu bölgesinde pek çok nokta geceleri tehlikeli oluyordu. Birçok noktada uyuşturucu ve seks ticareti yapılıyor ve bu işe dahil olan kişiler bölgenin yerel halkında korku ve rahatsızlığa neden oluyordu. Boundary Estate'in aydınlatılması, bu sorunları önemli ölçüde ortadan kaldırdı. Bölgenin genç nüfusunun geleceği açısından ve bölgenin sosyal konumu adına bu önemli bir adımdı.
Proje, düzenlenen atölye çalışmalarıyla yerel halkın da katılımını kazandı ve böylece kendi yaşam alanlarının dönüşüm sürecine onlar da doğrudan katkı sağlamış oldular. Bu aydınlatma çalışması yerel halkın ruhsal durumları üzerinde oldukça olumlu etkiler yarattı. Toplumun bütün üyelerinin iyi aydınlatılmış alanları kullanması, topluluk duygusunun geliştirilmesi ve komşuluk etkileşiminin oluşturulması adına da iyi bir teşvik sağladı.
Tasarım Geliştirme
Boundary Estate'in Old Nichol Caddesi üzerindeki spor sahası bu projenin uygulama alanlarından birisi olması için talep aldı. Çünkü spor sahasındaki tek ışık kaynağı komşu dükkandan sızıp parlama ile ulaşan ışıktan fazlası değildi. Üstelik bölgedeki önemli kamusal alanlardan biri olmasına karşın yerel sakinler ve dükkân sahiplerine göre saha, sıklıkla uyuşturucu satıcıları ve fahişeler tarafından ya da gece boyunca içenler tarafından tuvalet olarak kullanılıyordu. Saha, bu aydınlatma projesinin sonucunda herkes için yararlı bir tesis haline gelerek anti-sosyal davranışlar için bir dönüm noktası olacaktı.
Aydınlatma için hafif borulardan yapılmış, kendinden aydınlatılmış bir kale çifti tasarlandı. Tasarımda hafif fakat sağlam bir malzeme olarak borular kullanıldı. Bu borular, içlerine yerleştirilen sert ve su geçirmez ışık tüpleri ile ışıklandırıldı. Dayanıklı kelepçeler ile bu sistemler birleştirildi ve aydınlatılmış futbol kaleleri elde edildi.
Kurulum
Projenin kurulum aşamasında aydınlatma standartlarını yüksek tutmaya çalışmamak gerektiği kabul edildi. Aydınlatma sisteminin, hava karardıktan sonra kullanışlı ve keyifli bir kamu tesisi oluşturabilmesi hedef yeterliydi. Kale direkleri yönetmeliğin gerektirdiği boyutlarda olmasına karşın burada hiçbir şekilde lig maçları oynanmayacağı açıktı. Bu nedenle yalnızca sahada gerçekleşecek gayri resmi futbol maçları için yetecek düzeyde ışık kullanıldı.
Başta bu proje için elektrikçilerle çalışılacaktı ama bölge sakinleri projenin bu aşamasında da yer almak istediler ve iş, onların desteğiyle yürüdü. Böylece projenin ruhu değişti, daha keyifli bir hal aldı.
Sonuçlar
Aydınlatma projesinden önce henüz hiç kullanılmamış olan bu tesis, proje sonrası kelimenin tam anlamıyla can buldu. Bölge sakinlerinin birçoğunun ilgisi buraya yöneldi ve saha bölge sakinlerinin akşamları keyifli maçlar yaptığı, ailelerin gelip güvenli bir şekilde maç izleyebildiği bir alana dönüştü.
Prototip sistem, bu pratik aydınlatılması egzersizi gibi, geceleri sosyal çevrelerin aydınlatma hakkındaki hipotezini kanıtlamak için yola çıktı: Bu spor sahasında artmış etkinlik alanı geceleri güvenli hissettiriyor mu? Ve bu da hava karardıktan sonra sakinleri evlerinden dışarı teşvik ediyor mu?
Durumun kesinliğini zaman gösterecek ancak Eski Nichol Caddesi üzerindeki bu saha, yerel kentsel toplulukların aydınlatma ile alternatif bir şehir altyapısına dönüşebileceğini ortaya koyan ilk adım oldu.
Kaynak: "In the Shade: Lighting Local Urban Communities "Megan Charley, Tom Jarvis. ©2012 Helen Hamlyn Centre for Design.
Emre Güneş, PLD Dergisi Editörü