Biyopolitikaya giriş niteliğindeki iki yeni yayın ilkbaharla birlikte raflardaki yerini aldı. Levent Şentürk, kavramı mimarlık ekseninde ele alırken; Thomas Lemke, kavramın tarihini özetleyerek günümüzün kuramsal tartışmalarıyla ilişkisini keşfe çıkıyor.
Mimarlığın Biyo-Politika Sözlüğü [archi-bio-politics], Levent Şentürk
6.45 Yayınları, 104 sayfa
Biyo-politika, Michel Foucault'nun kavramı 1970'lerde dile getirmesinden yıllar sonra, Türkiye'de güncel hale geldi. Levent Şentürk'ün biyo-politika konusuna mimarlık ekseninden baktığı bu metni, 2009'da Arredamento Mimarlık dergisinde yayınlandıktan sonra 2013'te kitaplaştı.
Şentürk bu kitabında da, mimarlığın teorik alanına çoğu kere yaptığı gibi, kara mizahı eksik etmeden bakıyor. Yazar, bio-politika konusunun çok-katmanlı ve kalabalık alanını, Türkiye'den güncel örneklerle açıyor. Bunu yaparken, bio-politika yazınında dünyadaki güncel kuramsal üretimleri de metninde gündeme getiriyor. Agamben, Foucault, Mendieta, Scott, Goh, Negri ve Hardt, Strain, Crary, Weizman, Lutz ve Collins, yazarın özgül bio-politika eksenini geliştirmesinde rol oynayan isimlerden bazıları. Kitap, Osman Şişman ve Koray Danışan'a ithaf edilmiş.
Kitap, alana yabancı okur için de, uzman akademisyenler için de okuma keyfi veren, sözlük benzeri bir parçalılığa sahip. Şentürk, askerlikten yök'e, tanrıdan dershaneciliğe, dumansız hava sahasından ekmeğe, çimenden ikea'ya, modulor'dan orman yangınına, elli maddede, alfabetik bir sırayla mimarlığın bio-politik eleştirisini yapmayı denerken, okurun etrafında işlemekte olan pek çok mekanizmaya başka gözle bakmasını sağlamaya çalışıyor.
"Mimarlık ve biyo-politikanın ilişkisi üzerine düşünmeye başlamak, bütün gündelik hayatı ve onun üzerinde işleyen devasa, karmaşık, ayrıntılı biyo-politikleri fark edip çözümlemeye başlamaktır. Mimari biyo-politika veya biyo-politikanın mimarisi en umulmadık yerde karşımıza çıkabiliyor, örneğin dişlerimizin arasında veya en belirgin olması gereken yerde ansızın gözden yitebiliyor, çünkü her yerde çözünmüş bulunabiliyor, örneğin dumansız hava sahasında."
6.45 yayınları tarafından bez ciltli olarak yayınlanan kitap, Esogü Mimarlık bölümünde öğretim üyesi olan, Pomi'nin (Potansiyel Mimarlık İşliği) yürütücülüğünü ve Codex Mimarlık Kitaplığı'nın editörlüğünü yapan 1974 doğumlu yazarın dokuzuncu kitabı. Şentürk şu sıralar XXI, KaosGL, Kırtipil, Mesele, Arredamento Mimarlık, Betonart gibi dergilere yazdığı makalelerle düzenli katkıda bulunmaktadır.
* * *
Biyopolitika, Thomas Lemke
Çev. Utku Özmakas, İletişim Yayınları, 176 sayfa
Biyopolitika, 11 Eylül'den sonraki teröre karşı savaş, neo-liberalizmin doğuşu, ırkçı ideolojiler ve soykırım politikaları, çevre meselelerinin idaresi, kök hücre araştırmaları, insanı kopyalama ve insan genom projesi türünden biyotıbbi ve biyoteknolojik yenilikler gibi oldukça farklı konular üzerine düşünmek için bir araç oldu.
Rolünü çok da abartmadan biyopolitikanın, pek çok tartışmada iktidarın günümüzdeki biçimlerini çözümlemek ve eleştirmekte –hayat ile ölüme, ırk ile toplumsal cinsiyete, beden ile doğaya ilişkin sorunların yanı sıra iktidarla tahakkümün daha geleneksel sorunlarına bağlanarak son derece yeni ve özgün– bir yorum anahtarı görevi gördüğü söylenebilir. Aslına bakılırsa tartışmanın yoğunluğu ve biyopolitikanın önemi, terimin çağımızda asli olan kimi konuları tam da kalbinden yakaladığını göstermektedir.
Biyopolitika, o kadar sık ve bazen yersiz biçimde kullanılıyor ki neyin kastedildiği, ne kadar isabetle anlatıldığı anlaşılamıyor bile. Thomas Lemke, kavramın çözümleyici ve eleştirel potansiyelini, çıkış noktalarını irdelerken, asıl olarak bu muğlaklığı gidermeyi başarıyor. Biyopolitika kavramının tarihini özetleyerek günümüzün kuramsal tartışmalarıyla ilişkisini keşfe çıkıyor. Bu çaba hem biyopolitika kavramını doğru bir bağlama oturtuyor hem de zihin açıcı bir dille sosyoloji ve felsefeye getirdiği katkıyı maharetle betimliyor.