Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), ünlü şehir planlamacısı Hermann Jansen’in yazışmalarını ilk kez gün yüzüne çıkaran Jansen ve Ankara: Planlar-Yazışmalar kitabını yayımladı.
Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM), Çağatay Keskinok, Irmak Yavuz Özgür ve Eren Efeoğlu tarafından kaleme alınan Jansen ve Ankara: Planlar-Yazışmalar kitabını yayımladı. Kitap erken Cumhuriyet döneminde başkentin fiziksel planlamasını üstlenen Hermann Jansen ve Ankara Şehri İmar Müdürlüğü arasında yapılan yazışmalarla farklı ölçekteki planları, eskiz ve perspektif çizimlerini ilk kez gün yüzüne çıkartıyor.
Ankara’nın imar planlarının hazırlanması ve uygulanması sürecine ışık tutan çalışmaların yer aldığı Jansen ve Ankara: Planlar-Yazışmalar kitabında 1930-1938 yılları arasındaki yazışmalara yer veriliyor. Yazışmalarda kentin planlaması ve bölgeleme, tarihi kentin korunması, kent yaşamı, kentsel hizmetler ve halk sağlığı, planların uygulanması ve yapılaşma, kent güzelliği ve yapı düzeni gibi önemli kavram ve konular ele alınıyor.
Hermann Jansen’in, abartısız ve kentin oluşumunda iktisadi boyutu önemseyen, kentsel mekânın üretiminde sadeliğe ve akılcı çözümlere özen gösteren, bütüne biçim verme kaygısı ve toplumsalcılığı esas alan imar yaklaşımı yazışmalarda ortaya çıkıyor. Kitapta bu yaklaşımın 1928 Ankara İmar Planı yarışma sonucuna etkileri de gözlemlenebiliyor. Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki zorlu koşullarda bile ilkesel bir bakış ve modern bir arayışla ele alınan planlama anlayışı ve şehircilik yaklaşımı yazışmalarda kendini gösteriyor.
Kitap, doğrudan şehircilik ve şehir imarı ile ilgili okuyucuya sunduğu 77 yazışmanın yanı sıra, bu yazışma ve planlardan hareketle araştırmacılara yararlı olacak konu, kavram, yer ve kişi isimlerinden oluşan bir dizine de yer veriyor. Kitabın hazırlık aşaması, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Harita ve Plan Belgeleme Birimi ve Berlin Teknik Üniversitesi Mimarlık Müzesi Arşivi’ndeki Jansen planlarının incelenip yazışmalarda gönderme yapılan planlarla eşleştirilmesini kapsıyor. Çevrimiçi uydu görüntüsü üzerinde coğrafi olarak konumlandırılan plan ve eskizler kitapta etkileşimli olarak erişime sunuluyor. Yazışmalarda ele alınan yerlere dair dönem fotoğrafları ve hava fotoğrafları, o yere ait bir imge oluşturması açısından ilgili yazışma ve planlarla eşleştirilerek okura sunuluyor.
Kitabın kapak tasarımı yine Jansen’den ilham alıyor. 1928 Ankara Nazım İmar Planı Yarışması’nda ünlü şehir planlamacısının tasarısında kentin kurucu bileşeni olarak öne çıkan unsurlar, kapakta kuş bakışıyla yalın bir imgeye dönüşüyor. Bu soyutlamanın merkezindeki eksenler, kentte hareketin temel eksenleri olarak doğu-batı doğrultusunda demiryolunu, kuzey-güney doğrultusunda ise Atatürk Bulvarı’nı gösteriyor. Tasarımın merkezi, Jansen’in kentteki açık alan sistemini kurgularken esas aldığı çanak biçimli havzayı parçalayan akarsu vadileri Bentderesi, İncesu Deresi ve Çubuk Çayı’nı simgeliyor. Kent, planda kuzeyde Etlik ve Keçiören, güneyde ise Çankaya ile sınırlanıyor.
Günümüzde bu sınırlar çoktan aşılmış, kentin doğal bileşenleri artık gözlenemez olsa da Jansen Planı’nın bu imgesi, kentin kurucu ve dönüştürücü bileşenleri olarak bu katmanlarının yeniden bir arada düşünülmesi gerektiğini hatırlatıyor.
Kitaptan
“Şehirler yaşanılan zamanın in'ikâslarıdır [yansımalarıdır]. Bunlar kuvvetli, vücut vermek arzusu ile yaratılmışlarsa taştan olan ifadeleri ebedî bir kıymeti kazanırlar, şehirler aynı zamanda gelecek zamanlara maziyi tanıtan birer varlıktır. Hattâ harabeleri bile büyük bir zamana şehadet edebilirler.”
“Türk şehirleri inşaatını tekâmül faaliyeti İmar Planı’nda gösterilen yeni inşaat sahasına sevk olunmalı. Buna mukabil Eski Şehir merkezleri ananevi görünüşler ile muhafaza olunmalı ve bilhassa Eski Şehir siluetinin saklanmasına, mevkiinin ve caddelerin yeknesak tablolarına kıymet vermelidir.”
Avrupa şehirlerinde olduğu gibi tez elden Ankara için de ahenkli bir inşaat talimatnamesi tanzim olunmalı ister umumi ister hususi, bütün yeni inşaat bu talimata tabi olmalı. Bu inşaat talimatnamesinde bina yükseklikleri, arsadan istifade, avlu ve avlu vüs’ati vesaire gibi meseleler tamamen izah edilmeli.”
*
Jansen ve Ankara: Planlar-Yazışmalar
Yazarlar: H. Çağatay Keskinok, Irmak Yavuz Özgür, H. Eren Efeoğlu
Yayınevi: Koç Üniversitesi
Kategori: Araştırma
Yayın Yılı: 2023
Sayfa Sayısı: 500
ISBN: 978-625-8022-47-6
*
VEKAM Hakkında
Koç Üniversitesi bünyesinde akademik ve kültürel bir merkez olarak faaliyet gösteren Koç Üniversitesi Vehbi Koç Ankara Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (VEKAM) Ankara ve çevresi üzerine yeni veriler ortaya koyan araştırmaları desteklemekte ve geliştirmektedir (www.vekam.ku.edu.tr). Bu kapsamda ayrıca disiplin ve alan kısıtlaması olmaksızın Ankara ve çevresi ile ilgili bilimsel araştırmalara her yıl çağrı açarak ödül vermektedir. Zengin bilgi kaynaklarını barındıran kütüphanesi ve arşivi ile Ankara’nın kent belleği işlevini üstlenen VEKAM, nadir kitaplar, haritalar, zengin fotoğraf ve kartpostal koleksiyonu da dahil olmak üzere dijitalleştirilmiş koleksiyonlarıyla Ankara ile ilgili her türlü yayını dermesine katarak birincil başvuru merkezi olmayı başarmıştır. 1994 yılında kapılarını bilim dünyasına açan VEKAM kuruluşundan bu yana akademik çalışmalara katkıda bulunmak amacıyla sempozyum panel, konferans, sergi ve seminerler düzenlemekte, sempozyum kitapları yanı sıra Ankara Araştırmaları adıyla yılda iki kez hakemli bir dergi yayımlamaktadır.
Koç Üniversitesi Hakkında
1993 yılında, en yetkin mezunları yetiştirmek, bilimin sınırlarını ilerletmek ve bu alanlarda ülkemize, insanlığa ve Türkiye'ye hizmet etmek misyonuyla kurulan Koç Üniversitesi, uluslararası düzeyde eğitim veren bir kurumdur. 22 lisans, 43 yüksek lisans ve 30 doktora programı bulunan Koç Üniversitesi'nde lisans programındaki öğrencilerin yüzde 58’i burslu olarak eğitim görmektedir. Koç Üniversitesi'nde öğrenim gören 8.880 öğrenci bulunuyor. Koç Üniversitesi’nin lisans ve yüksek lisans programlarından bugüne değin 19.000’den fazla öğrenci mezun oldu. Koç Üniversitesi, dünya standartlarında geniş laboratuvar, bilgi işlem ve araştırma olanaklarıyla, öğretim üyesi başına düşen bilimsel makale sayısında Türkiye'deki eğitim kurumlarının arasında en üst sıralarda yer alır.