"KM. 441 - İlkler"
Adını, STFA Grubu'nu kuran yüksek mühendisler Sezai Türkeş ve Feyzi Akkaya ortaklığının ilk projesi olan bir betonarme köprünün kod adından alan "KM. 441 - İlkler" sergisi, Türkiye'nin 1930'lu yıllara uzanan mühendislik ve müteahhitlik tarihine yer veriyor.
STFA Grubu'nun 75 yıllık arşivinden derlenen sergi, Türkiye'nin inşaat, mimari ve mühendislik alanındaki ilklerine odaklanıyor. Sergiyle, fotoğrafların yanısıra çok sayıda çizim, plan, diapozitif ve 8 mm filmle, Türkiye'nin bayındırlık alanındaki geçmişinin yüzölçümü çıkartılıyor.
"KM. 441 - İlkler" sergisi, 20 Ocak 2013 tarihine kadar İstanbul Modern'de ziyaret edilebilir.
Serginin odağını oluşturan yedi proje
km. 441 1938
Yüksek mühendisler Sezai Türkeş ve Feyzi Akkaya'nın uzun soluklu ortaklığı, Sezai Türkeş'in 1937 yılında, kısa adı Saferha olan Sadık Diri-Ferruh Atav-Halit İnşaat Kolektif Şirketi'ne şantiye şefi olarak katılmasıyla başlar. Ortakların birlikte çalıştıkları ilk proje, Cumhuriyet sonrası yapılan Sivas-Erzurum hattı üzerinde bulunan ve Türk demiryolu tarihinde bir milat olarak nitelendirilen, km. 441 kod adlı betonarme bir köprüdür. Aynı hat üzerinde, km. 441'in yanı sıra km. 374, km. 389 ve sonradan eklenen km. 386 adlı üç betonarme köprü daha yapılmıştır. Ancak ‘mühendisler için bir mektep' olarak tanımlandığından, km. 441'in yeri öbürlerinden ayrıdır.
Köprünün inşası sırasında 45 metrelik kemer altındaki çelik iskelenin çaprazlama elemanları yerlerine bağlanmadığından, betonlanan kemerde bir çarpılma meydana gelmiş ve iskelet büyük bir S çizmiştir. İş makinelerinin bulunmadığı, inşaatın kazma, kürek ve balyoz ile ilerlediği ve malzemelerin eşek üstünde taşındığı bu dönemde kemerin hizaya alınması neredeyse bir ay sürer. Feyzi Akkaya, bu sorunu çözmek için yaratıcı bir yöntem geliştirir: Düzeltilmeye çalışılan çelik iskeletin bağlantılarının gerginliğini ölçmek için demir kafes iskeleye keman telleri bağlar, bunları ‘la' sesine göre akord edip, titreşimi ölçer, çarpılmayı kontrol altına alır. Çünkü çelik iskelet her çarpılmada esner ve akordu bozar. Feyzi Akkaya'nın bu pratik çözümü, iki mühendisin öncülük edeceği pratik buluşların, çözümlerin ve Türkiye'nin inşaat sektöründeki işleyişini değiştirecek icatların habercisidir.